Wat is een bipolaire stoornis

Een bipolaire stoornis is een stemmingsstoornis waarbij het woord ‘bipolair’, vroeger gekend als ‘manisch-depressief’ verwijst naar de twee uiterste polen: een manie of een depressie. Bij een manie ervaar je een gevoel van extreme uitgelatenheid (euforie) en bij een depressie ervaar je een gevoel van leegte (sombere stemming).
Je kan een bipolaire stoornis vergelijken met een wipplank zoals je die vaak vindt in een speeltuin. Je kan enorm de hoogte ingaan, door je af te zetten van de grond, maar hoe hoger je de lucht in gaat, hoe harder je terug neerkomt. De hoogte ingaan kan je dan vergelijken met een (hypo)manie en het terug dalen, staat dan symbool voor een depressie.

Manie

De manische episode begint dikwijls met een aangenaam gevoel van verhoogde energie, creativiteit en sociale ongedwongenheid. Deze gevoelens kunnen echter vlug escaleren tot een volledig ontwikkelde manische episode. Als je manisch bent, heb je een gebrek aan ziekte-inzicht, ontken je dat er iets verkeerd is en word je boos op iedereen die zegt dat er een probleem bestaat.

De symptomen zijn:

  • Opgeblazen zelfbewustzijn/ zelfwaardegevoel
  • Verminderd beoordelingsvermogen
  • Irritatiegevoeligheid
  • Zenuwachtigheid of prikkelbaar gedrag of zelfs agressief gedrag
  • Minder nood aan slaap
  • Verhoogde energie
  • Te veel geld uitgeven
  • Onrealistisch geloof in de eigen capaciteiten
  • Verhoogd libido (seksuele drift) en/of seksuele ontremming
  • Meer en vlugger praten dan gewoonlijk
  • Onbekenden aanspreken
  • Zich euforisch, fantastisch voelen
  • Gemakkelijk lachen (zelfs met zaken die niet grappig zijn)
  • Tal van nieuwe en opwindende ideeën hebben
  • Van de hak op de tak springen, zowel in handelen als in spraak en gedachten (gedachtenvloed)
  • Concentratieverlies
  • Vlug beslissen, zonder goed na te denken
  • Tal van veranderingen doorvoeren of plannen
  • Mensen ’s avonds laat opbellen
  • Te veel alcohol drinken of drugsmisbruik
  • Verwaarloosd voorkomen, vreemde, ongepaste kleding dragen, overdreven opgemaakt zijn.

Hypomanie

Een hypomane episode is een mildere vorm van de manische episode met gelijkaardige maar minder uitgesproken symptomen. Je kan dan nog min of meer normaal functioneren, zonder veel schade te veroorzaken of zelfs met positieve gevolgen. In een hypomane episode kan je een vrolijke stemming hebben, je beter voelen dan gewoonlijk en ook productiever zijn. Deze episodes geven dikwijls een goed gevoel en worden vaak over het hoofd gezien bij het stellen van een diagnose. Sommige mensen vinden het hypomaan zijn zo aangenaam dat ze hun medicatie stopzetten of onregelmatig innemen. Al te dikwijls wordt er echter een hoge prijs betaald voor de hypomane episode. Deze kan immers escaleren naar een manische episode of uitlopen op een ernstige depressie. 

Depressie

Je zult het misschien zelf al ervaren hebben: om depressie uit te leggen, schiet taal eigenlijk te kort. Talloze schrijvers, dokters en wetenschappers hebben zich er al aan gewaagd. Toch blijft het zoeken naar een ‘adequate’ beschrijving. Ergens lazen we: ‘depressie is de ziel die ziek is’ …

Volgende medische definitie wordt vaak gehanteerd:
als je gedurende de twee voorbije weken vijf van de negen vermelde symptomen  (zie hieronder) ervaren hebt, krijg je meestal de diagnose van depressie. Minstens één van de symptomen moet een sombere stemming of verlies van interesse of plezier zijn. Er moet ook sprake zijn van ‘significant lijden’ (klachten die je dagelijkse functioneren verstoren), of beperkingen in je sociale of professionele leven.
De symptomen kunnen niet verklaard worden door de effecten van een bepaald middel, een lichamelijke aandoening of een ‘psychotische stoornis’. Belangrijk is ook dat je nog nooit een ‘manische periode’ hebt doorgemaakt,  anders wijst dat in de richting van een bipolaire stoornis.

Nuance: zoals de meeste mensen vind je het misschien geruststellend als je aandoening een naam krijgt. Maar je kunt psychische aandoeningen zelden in een vakje plaatsen. Iedereen is anders en aandoeningen evolueren ook in de tijd. Een behandeling die voor de ene persoon goed werkt, is niet noodzakelijk geschikt voor de andere. Veel mensen hebben ook last van verschillende psychische aandoeningen tegelijk. 
Een depressie kan ook losstaan van een bipolaire stoornis. Dan spreken we over een unipolaire stoornis

  • Je bent somber gestemd gedurende het grootste deel van de dag en bijna elke dag. Je voelt je verdrietig, leeg of hopeloos. Als je anderen observeert, krijg je soms tranen in de ogen. Bij kinderen en adolescenten kan de stemming eerder prikkelbaar zijn.
  • Je hebt duidelijk minder interesse of plezier in alle of bijna alle activiteiten, gedurende het grootste deel van de dag, bijna elke dag.
  • Je verliest significant veel gewicht zonder dat je op dieet bent, of je komt net veel bij (meer dan 5% van het lichaamsgewicht binnen één maand bijvoorbeeld). Je eetlust neemt elke dag af, of toe.
  • Je ondervindt bijna elke dag slaapproblemen.
  • Je ervaart bijna elke dag mentale en fysieke agitatie of vertraging, waardoor je je rusteloos of geremd voelt. De mensen in je omgeving merken dat ook op.
  • Je bent bijna elke dag vermoeid.
  • Je voelt je bijna elke dag waardeloos, of worstelt met buitensporige of onterechte schuldgevoelens (die het karakter van een waan kunnen hebben). Het gaat dan niet alleen over zelfverwijt of het hebben van een schuldgevoel over het ziek zijn.
  • Je kunt je minder goed concentreren, en minder goed nadenken. Je bent besluiteloos.
  • Je denkt vaak aan de dood, en dat beperkt zich niet tot de vrees om te sterven. Je denkt vaak aan zelfdoding, ook al heb je daartoe nog geen poging ondernomen of een specifiek plan om suïcide te plegen.

Bron: DSM-5, American Psychiatric Association

Hier een mooi filmpje dat op toegankelijke wijze schetst wat het leven met een depressie inhoudt.

Bronnen met meer informatie:

https://www.gezondheidenwetenschap.be/richtlijnen/depressie
https://depressiehulp.be/
https://www.geestelijkgezondvlaanderen.be/depressie
https://www.fitinjehoofd.be/veel-voorkomende-klachten/depressie 

De informatie over depressie komt uit de Depressiegids die Ups & Downs vzw samen met Janssen Benelux in oktober 2019 heeft gepubliceerd. Aan deze publicatie werkten onder andere ook mee: VLESP, Similes, en Pyschosenet en een keur aan psychiaters en psychologen. De volledige Depressiegids kunt u hier doorbladeren en downloaden.

Wie kan een bipolaire stoornis krijgen?

Om het even wie kan een bipolaire stoornis krijgen. De ziekte treft mannen, vrouwen, adolescenten en soms zelfs kinderen. Als we rekening houden met alle mogelijke vormen van bipolaire stoornis, wijzen sommige studies erop dat 5 tot 6 % van alle mensen deze aandoening krijgen.

Toch blijken sommigen mensen een groter risico te lopen dan anderen. Factoren die een invloed kunnen uitoefenen:

  • stresserende gebeurtenissen: de ziekte kan uitgelokt worden door om het even welke stresstoestand. Gebeurtenissen die iemand van streek brengen (zoals een echtscheiding, de dood van een geliefd persoon, verlies van werk …) of positieve gebeurtenissen (zoals in het huwelijk treden)
  • familiale voorgeschiedenis – als een nabij familielid (ooit) manisch-depressief is/was, (kan) is het eigen risico verhoogd (zijn)
  • drug- of alcoholmisbruik
  • trauma tijdens de kindertijd
  • ziekte – lichamelijke ziekte kan de manisch-depressieve stoornis veroorzaken.
  • nachtwerk – een verstoord slaappatroon wordt soms in verband gebracht met het ontstaan van de manisch-depressieve stoornis.
Meer informatie over de bipolaire stoornis – boeken, films, documentaires … :
zie de website van onze Nederlandse zustervereniging Plusminus:  https://plusminus.nl/boeken-bipolaire-stoornis/ 
 

Mensen waarvan bekend is dat ze een bipolaire stoornis hadden of hebben

Maarten Biesheuvel
Winston Churchill
Jean-Claude Van Damme
Stephen Fry
Ernest Hemingway
Thomas Jefferson
Kanye West

Meer bekende personen: klik hier.