Herstellen doe je zelf !

Mogelijk is het verstandig bij aanvang met een mededeling te starten voor de dierbare lezer die geïnteresseerd is in dit stukje tekst.
Als het aankomt op slogans zoals herstellen doe je zelf, dan bekruipt mij direct een sceptisch gevoel. Dat is niet persé gericht op deze slogan zelf, maar meer op slogans in algemene zin. Hoe positief de slogan ook bedoeld mag zijn, ik ervaar ambivalentie (tegenstrijdigheid). En ik zal u trachten uit te leggen waarom.

Welnu, waar komt toch dit sceptisch gevoel vandaan ? Alles aan het thema straalt toch een bepaalde positiviteit uit ? Het gaat immers om herstel (wat de definitie daarvan ook precies moge zijn) en het gevoel binnen dit proces regie te hebben en te behouden. Hoe kun je daar nu kritisch op zijn ? En inderdaad, dat klopt ook wel. In de kern van de zaak sta ik er ook zeker achter.

Ja, wat is herstel.
Indien je echter wat uitzoomt als een helikopter boven het landschap dat de mens heet dan wordt ja als psychiater, maar zeker ook als patiënt/cliënt, als snel helder dat het proces zoveel complexer is dan dat. Zoals ik tussen haakjes al aangaf begint dit misschien wel bij het woord herstel zelf. Want waar staat dat nu exact voor ? Het leren inzien, verdragen en het om leren gaan met je kwetsbaarheid is een proces dat mogelijk wel doorgaat tot de dood. Het woord herstel ben ik binnen mijn opleiding tot arts gaan zien als volledig opknappen van een verstoord proces in het lichaam. We weten inmiddels dat dit voor de geest zeer vaak niet opgaat. Het is meer het zoeken naar een nieuwe balans binnen het complexe landschap dat kwetsbaarheid heet. En dat lukt vrijwel nooit helemaal alleen. Daar heb je denk ik zelfs per definitie anderen voor nodig.

Herstellen doe je niet alleen.
Anderen om je te laten voelen dat je er nog toe doet, je niet verandert bent in hun ogen. Dat men je nog steeds net zo lief heeft. Anderen om je te helpen inzien wat er allemaal soms gebeurt onder die hersenpan en wat voor impact dat heeft op jouw leven. Anderen om je te volgen en bij te springen waar nodig als je op je pad dreigt te verdwalen of daadwerkelijk verdwaalt. Anderen om je te leren anders om te gaan met jezelf en met anderen. En ga zo maar door. En natuurlijk ben jij de spil, het gaat immers om jou. Maar het maakt wel een enorm wezenlijk verschil waar je je bevindt binnen je eigen landschap of je nog in staat bent je eigen proces te managen.

Precies in dit punt schuilt mijn allergie voor de slogans. Ze pretenderen binnen één of twee zinnen te vatten waar het accent zou moeten liggen binnen je proces. En dat is uiteraard mijn interpretatie ervan, ik kan me zeer goed voorstellen dat dit voor anderen niet zo opgaat. Binnen mijn eigen zoektocht, die jaren heeft geduurd, ben ik steeds allergischer geworden voor simplificatie van psychische problemen. Het is een ontzettend moeilijk , en vaak eenzaam, proces. Je doet al vreselijk veel alleen, meestentijds ben je simpelweg aan jezelf overgeleverd en mag je het zelf uitzoeken. En jazeker, ik wil graag binnen dat proces de regisseur blijven. Kan ook niet anders, er is maar één regisseur over mijn leven en dat ben ik zelf.

Toch zie ik als psychiater, en ook als patiënt, toch met enige regelmaat bepaalde winden waaien binnen psychiatrische instellingen waarbij de nadruk op herstellen doe je thuis/of doe je zelf wordt gebruikt als reden om patiënten vooral niet te lang in zorg te houden/ ze spoedig weer met ontslag te laten gaan . En als dan blijkt dat de betreffende patiënt hier binnen zijn landschap nog niet aan toe is dan wordt deze gezamenlijke visie snel ter hande genomen om het handelen te verklaren. Terwijl je van een afstand bekeken simpelweg kijkt naar een proces waarbij de lijdende patiënt te snel weer losgelaten wordt, te snel weer overgeleverd wordt aan de grillen van het eigen bestaan. Begrijp me ook hier weer goed in aub. Ik ben groot voorstander van kortdurende opnames, snel weer in je kracht geraken om te voorkomen dat je mogelijk verder weg zakt in alle misère. Positieve ervaringen op gaan doen waarbij je zelf betrokken bent en waarbij je zelf ook de lijnen uit zet. Maar dit is gewoon niet altijd mogelijk. En wie heeft er eigenlijk de regie als we iemand met lichte drang weer naar huis sturen om daar vooral zelf weer aan het eigen herstel te gaan werken ? Niet de patiënt zelf, dat weet ik wel.

Zoals altijd , in mijn beleving dan, gaat het niet om wat men zegt maar hoe men het zegt. En slogans zijn geen uitgesproken woorden . De intonatie ontbreekt en daardoor is het voor velerlei uitleg vatbaar. Ik mis de toon dus, de ware intentie. Want die ligt per behandelaar, per manager, per directeur, per lid van de raad van bestuur anders. We zeggen hetzelfde, maar bedoelen diep van binnen soms iets heel anders. De één vaart wel bij de kostenbesparing van zo’n slogan, de ander geraakt juist in verwarring en weer een ander wordt er boos van.

De intentie dus. Het voornemen een handeling te verrichten, de intentie. Maar welk voornemen , en welke handeling ?
Patiënten zijn vaak zuiver in hun voornemens, in hun intenties diep van binnen. Soms ook helemaal niet, dan liggen er allerlei misleidende sluiers over hen heen waardoor hun ware intenties verborgen blijven. Dat geldt voor hulpverleners al net zo.
Dus als zowel de patiënt als hulpverlener en de omringende betrokken personen zuiver zijn in hun handelen dan kan deze slogan zeker werken. En anders eerlijk gezegd niet !

Het past bij deze tijd denk ik zelf. Korte krachttermen, stoere ferme taal. Maar wat er achter schuil gaat aan werkelijk beleid, aan werkelijke intentie is altijd maar de vraag. Bij een gebrek aan psychiaters binnen onze instelling werd recent kritisch aan mij gevraagd wat ik veranderd zou willen zien aan de ggz. Nu is dat niet samen te vatten met één regel maar bovenaan mijn lijst stond met stip op 1 : Stop met window dressing. Hou op met alles zo mooi en catchy te maken . Onze website is om van te smullen. Eenmaal binnen valt het toch behoorlijk tegen en blijken er weinig smaken te zijn. Daar kan niemand iets aan doen maar waarom alles zo mooi maken ? We lijken vooral erg bezig te zijn met wat de ander van ons vindt zonder echt stil te staan bij transparant zijn/eerlijk zijn over hoe het werkelijk is.

Dus ja , herstellen doe je zelf. Het klopt in de kern van de zaak maar het ligt heel wat genuanceerder dan dat.